یک پروپوزال خوب چه ویژگی هایی دارد؟

انتخاب عنوان پروپوزال و معیارهای یک عنوان خوب

عنوان زیرمجموعه‌ی موضوع است. در عنوان پروپوزال خیلی دقیق تر حیطه‌ی کاری و جمعیت مورد مطالعه مشخص میشود. پیشنهاد میکنم اگر موضوع پژوهشتان را هنوز انتخاب نکرده‌اید، اول مقاله “انتخاب موضوع پژوهش در انجام پروپوزال” را مطالعه کنید و بعد به سراغ ادامه این مقاله بیایید؛ زیرا قبل از انتخاب عنوان باید موضوع شما مشخص شده باشد.

هر پژوهشگر پس از انتخاب موضوع، با چالش دیگری به نام “انتخاب عنوان” مواجه می شود. چالشی که مسیر پیش روی او را به طور دقیق مشخص می کند. جدا از مسائل تئوری نوشتن عنوان پروپوزال که در ادامه توضیح داده خواهد شد، باید بدانید که انتخاب عنوان درست و جذاب در گرو سرچ کردن و دیدن عناوین مقالات مختلف در حیطه‌ی موضوع شما است. قبل از نوشتن عنوان پژوهش، پژوهشگر باید هدف کلی خود را از پژوهش مشخص کرده باشد و بداند دقیقا میخواهد چه کاری انجام دهد.

یک عنوان خوب باید چه ویژگیهایی داشته باشد؟

• عنوان پروپوزال باید به پنج سوال اصلی پاسخ دهد؛ چه چیزی؟ چه کسی؟ کجا؟ چه موقع؟ چگونه؟
• عنوان باید جامع و بیانگر محتوای پژوهش باشد.
• مختصر، صریح و واضح باشد.

نحوه بررسی عنوان خوب؟

برای بررسی عنوان، یکسری روش وجود دارد مثل شبکه‌ی علیت، نمودار استخوان ماهی، نمودار شش کلمه‌ای و… که از بین این روشها نمودار شش کلمه‌ای آسانتر و بهتر است. برای این کار باید بررسی کنید که عنوان شما:

• نشان میدهد که پژوهش چطور قرار است انجام شود؟ (چگونه؟)
• جامعه‌ی مورد مطالعه را مشخص میکند؟ (چه کسی؟)
• در چه زمانی و چه مکانی، چه چیزی را مشخص میکند؟
• مشخص میکند که چرا این کار باید انجام شود؟

حتما چرایی کار را از خود بپرسید. عنوان هم باید معیارهایی را که در مورد موضوع گفتیم داشته باشد. در واقع یک کار پژوهشی تکراری یا مطالعه‌ای که نتیجه‌ی مفیدی نداشته باشد، هدر دادن زمان و بودجه‌ای است که میتواند برای کار مهمتری صرف شود و نتیجه‌ی بهتری داشته باشد. بنابراین، پس از این که اطلاعات کافی به دست آوردید، هدف خود را مشخص کردید و شرایط را از نظر وجود روشها و ابزار سنجش، لوازم و نیروی انسانی سنجیدید، زمان تأیید کردن عنوان پژوهش است. در انتخاب عنوان پروپوزال چند مسئله مهم را به خاطر داشته باشید!

• بهتر است در پژوهش (های) اول به سراغ موضوعات کاملا جدید که مقالات مشابه در مورد آنها وجود ندارد یا بسیار کم است نروید؛ زیرا در این صورت ممکن است روند کاری برای شما گیج کننده باشد. زمانی که مقالات مشابه وجود دارند، شما الگویی برای نوشتن قسمتهای مختف پروپوزال یا مقاله خود خواهید داشت، که میتوانید از آن استفاده کنید و کارتان را آسانتر پیش ببرید.
• حتما به سراغ عنوانی بروید که روش کار آن مشخص و آسان باشد. بهتر است در پژوهش (های) اول کار مداخله‌ای انجام ندهید و بیشتر به دنبال کارهای توصیفی باشید؛ زیرا معمولا روند این کارها مشخصتر و آسانتر است. پژوهشی که ابزار سنجش نداشته باشد، عملا به نتیجه‌ای هم نخواهد رسید. بهترین و آسانترین روش کار در پژوهش (های) اول، استفاده از پرسشنامه است. بنابراین، حتما چک کنید که برای سنجش عنوان مد نظر شما، پرسشنامه‌ی مناسب و معتبری موجود باشد.
• اگر به زبان انگلیسی تسلط کافی ندارید یا وقت کمی برای ترجمه دارید، بهتر است عنوانی انتخاب کنید که تعدادی مقاله فارسی در مورد آن وجود دارد.
• به خاطر داشته باشید بعد از نهایی شدن عنوان، حتما با استاد یا محقق دیگری مشورت کنید تا با اطمینان بیشتری بتوانید پژوهش را ادامه دهید.
• مواردی که تا کنون گفته شد و در ادامه گفته خواهد شد کلیاتی در مورد عنوان است. حال آن که عناوین با توجه به نوع مطالعه ممکن است تفاوتهایی در جزئیات و طرز بیان با هم داشته باشند. بنابراین، عنوان باید متناسب با نوع مطالعه‌ا‌ی باشد که میخواهید انجام دهید. مثلا عنوان مربوط به یک مطالعه‌ی مداخله‌ای با مطالعه‌ی مروری متفاوت است. در ادامه، در قسمت “چند مثال” میتوانید تا حدودی با این تفاوتها آشنا شوید.

نکات کلیدی در مورد نگارش عنوان پروپوزال

• برای نوشتن عنوان، از کلمات کوتاه، واضح، رسا و تا حد ممکن از یک زبان استفاده کنید. منظور از یک زبان این است که اگر عنوان فارسی است همه کلمات باید فارسی باشند.
• عنوان باید کوتاه و مختصر و حداکثر 15 کلمه باشد. گاهی ممکن است نیاز باشد که تعدادش بیشتر از این شود؛ اما هرچه عنوان کوتاهتر باشد و منظور را زودتر به خواننده برساند، بهتر و جذابتر است. بنابراین کلماتی که بود و نبود آنها در عنوان تأثیری ندارد باید حذف شوند.
• عنوان نباید گیج کننده باشد. نباید از اختصارات استفاده کنید؛ چون ممکن است اصطلاحات اختصاصی حیطه‌ی کاری شما برای خواننده آشنا نباشد و خواننده دچار اشتباه شود یا متوجه منظور شما نشود. مثلا اگر عنوان، بررسی کیفیت زندگی در بیماران MS باشد، چندین برداشت از این اختصار ممکن است؛ کسی که در فیلد قلبی کار میکند، با دیدن این کلمه به یاد Mitral Stenosis که یک بیماری دریچه‌ای است، میافتد. در حالی که یک فرد دیگر ممکن است فکر کند منظور Multiple Sclerosis است.
• در نوشتن عنوان باید از کلمات علمی و رسمی استفاده شود نه کلمات عامیانه. مثلا بررسی رضایت از زندگی در جمعیت کوران و کران، غلط است و باید کلمات نابینایان و ناشنوایان، جایگزین شوند.
• عنوان باید در برگیرنده‌ی هدف کلی تحقیق باشد؛ یعنی مشخص کند پژوهشگر در این پژوهش دقیقا به دنبال چیست (با هدف کلی در قسمت اهداف آشنا خواهید شد).
• از نوشتن جزئیات در عنوان خودداری کنید. همانطور که گفته شد، عنوان هدف کلی پژوهش را مشخص میکند. حالا اگر غیر از این هدف، اهداف دیگری هم از از این پژوهش داریم، دیگر نباید در عنوان بیاوریم. مثلا اگر هدف کلی بررسی کیفیت زندگی دانشجویان یک دانشگاه است و قرار است رشته‌ی تحصیلی این دانشجویان هم مورد پرسش قرار بگیرد، نباید این مطلب در عنوان ذکر شود. همچنین نباید روش کار را به صورت کامل در عنوان ذکر کنیم. البته گاهی در مطالعات مداخله‌ای، دو سو کور یا سه سه سو کور بودن مطالعه هم در عنوان مشخص میشود.
• عنوان باید به صورت عبارت باشد و نباید در آن از فعل استفاده کرد. مثلا بررسی میزان افسردگی بیمارانی که در سال 1399 در بخش کرونا بیمارستان امام حسین بستری شده‌اند، اشتباه است و فعل “بستری شده‌اند” باید به صورت مصدر نوشته شود. پس عبارت درست این است: بیماران بستری شده در بخش کرونا بیماستان امام حسین.
• عنوان پروپوزال باید با کلماتی مثل بررسی، مقایسه، مطالعه، میزان و … شروع شود.
• عنوان نباید عینا شبیه به عناوین مقالات منتشر شده باشد و باید تا حدودی تفاوت داشته باشد.
• عنوان باید به صورت خبری نوشته شود، نه به صورت سوالی.
• در مطالعات توصیفی؛ زمان، مکان و شخص را مشخص کنید چون نتایج مطالعات توصیفی در زمان، مکان و افراد مختلف ممکن است نتایج متفاوتی داشته باشند.
• در بیشتر مطالعات تحلیلی فقط شخص مشخص میشود و نیازی نیست زمان و مکان ذکر شود. مثلا عنوان بررسی رابطه میزان هورمون تیروئیدی ومقدار خواب زنان 55-40 ساله را در نظر بگیرید. در این مطالعه اگر بین میزان هورمون تیروئیدی و مقدار خواب رابطه‌ای وجود داشته باشد (حالا رابطه عکس یا رابطه مستقیم) احتمالا در زنان این سن، در همه جای دنیا یکسان است. اما ممکن است با زنان 25-15 ساله یا با مردان متفاوت باشد؛ پس باید جامعه مورد مطالعه، مشخص شده باشد.
• در مطالعات مداخله‌ای بیان مکان و زمان در عنوان ضرورتی ندارد و بیان جامعه‌ی مورد مطالعه کافی است.
• گاهی ذکر نوع مطالعه بر اعتبار عنوان می‌افزاید. به این صورت که عنوان نوشته میشود، بعد جلوی آن دو نقطه گذاشته و نوشته میشود یک کار مداخله‌ای یا یک کار توصیفی. در این صورت نیازی نیست خواننده حتما روش اجرا را بخواند تا نوع مطالعه‌ی شما را متوجه شود.

چند مثال

– بررسی کیفیت زندگی شغلی معلمان شهرستان مهریز در سال 1397 (مطالعه‌ی توصیفی-مقطعی)-  مروری بر درمان‌های رایج و راهکارهای پیشگیرانه جهت درمان شپش سر (مطالعه‌ی مروری)

– بررسی مقایسه تاثیر ماساژ فشاری و آرامسازی بنسون بر میزان اضطراب در بیماران قبل از عمل پیوند کلیه (مطالعه‌ی مداخله‌ای)

سخن پایانی

از نظر بیشتر پژوهشگران، انتخاب عنوان سختترین قسمت پژوهش است؛ چرا که باید جوانب زیادی برای انتخاب آن در نظر گرفته شود. همچنین برای جذاب بودن آن، باید دقت و ایده پردازی زیادی صورت بگیرد. بهتر است برای کار (های) اول تمرکز خود را بیشتر روی یادگیری مسیر بگذارید تا جذاب و جدید بودن پژوهش و سطح علمی مقاله حاصل از پژوهشتان، مخصوصا اگر ترمهای اول دانشگاه هستید. البته این به آن معنی نیست که برای پژوهش (های) اول، حتما باید کاری پیش پا افتاده انجام دهید؛ بلکه منظور این است که یک کار با سطح پایین اما تکمیل شده، بهتر از یک کار با سطح بالا اما ناتمام و رها شده میباشد.

فراموش نکنید، مسیر پژوهش پستیها و بلندیهای زیادی دارد؛ پس بهتر است با قدمهای کوتاه اما محکم شروع کنید تا در اواسط راه پژوهشتان دلزده یا خسته نشوید. اگر میخواهید صفر تا صد پروپوزال نویسی را به صورت کاملا اصولی یادبگیرید پیشنهاد میکنیم دوره پروپوزال نویسی همراه دانشجو را برای شروع انتخاب کنید، مزیت این دوره در بخش عملی، همراهی یک راهنما با شما تا پایان نگارش پروپوزالتان و تصویب آن است و پس از آن برای بقیه بخشهای پژوهش از جمله نگارش مقاله هم میتوانید از همراه دانشجو کمک بگیرید.